Katedra Św Jóra we Lwowie - perła polskiego rokoka i świadek historii

Katedra Św Jóra we Lwowie jest jednym z najpiękniejszych i najważniejszych zabytków tego miasta. Jest to katedralna cerkiew archidiecezji lwowskiej Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego, która łączy w sobie elementy sztuki zachodniej i wschodniej. Zbudowana została w XVIII wieku w stylu rokokowym z fundacji biskupa Atanazego Szeptyckiego. Katedra była świadkiem wielu ważnych wydarzeń historycznych, zarówno dla Polski, jak i dla Ukrainy. W tym artykule przyjrzymy się bliżej jej historii i architekturze.

Historia

Katedra Św Jóra stoi na wzgórzu, na którym według tradycji w 1280 roku książę Lew Halicki ufundował klasztor bazylianów z drewnianą cerkwią pod tym samym wezwaniem. W 1363 roku zaczęto budować murowaną cerkiew, która została ukończona w 1437 roku. W 1539 roku cerkiew stała się katedrą biskupstwa halickiego, które obejmowało ziemie Rusi Czerwonej i Podola. W 1596 roku biskupstwo przeszło na unię z Rzymem i przyjęło obrządek bizantyjski. W 1700 roku biskupstwo zostało podniesione do rangi archidiecezji metropolitalnej.

W 1744 roku rozpoczęto budowę nowej katedry w stylu rokokowym, według projektu architekta Bernarda Meretyna. Budowę nadzorował Sylwester Fesinger, a współpracowali z nim znani artyści, tacy jak Jerzy Pinzel, Sebastian Fesinger, Jan Jerzy Pinzel, Jan de Witte i inni. Budowa trwała do 1761 roku, a konsekracja odbyła się w 1764 roku. Katedra była ozdobiona bogatym wystrojem, w tym ikonostasem, malowidłami, rzeźbami, sztukaterią i ołtarzami. Katedra była miejscem pochówku metropolitów i innych wybitnych postaci, takich jak Markian Szaszkewycz, Iwan Franko, Mychajło Hruszewski czy Myrosław Lubacziwski.

Katedra była również świadkiem wielu dramatycznych wydarzeń historycznych, takich jak:

• w 1772 roku, po pierwszym rozbiorze Polski, katedra znalazła się pod panowaniem Austrii, która ograniczała prawa Kościoła greckokatolickiego;

• w 1848 roku, podczas Wiosny Ludów, katedra była miejscem obrad sejmu halickiego, który domagał się autonomii Galicji i równouprawnienia narodów;

• w 1894 roku, w katedrze odbyła się koronacja Stanisława Leszczyńskiego, króla Polski i Lotaryngii, który zmarł w Lwowie;

• w 1918 roku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, katedra była miejscem uroczystości patriotycznych i religijnych;

• w 1939 roku, po agresji ZSRR na Polskę, katedra została zajęta przez władze sowieckie, które prześladowały Kościół greckokatolicki i zamykały cerkwie;

• w 1941 roku, po ataku Niemiec na ZSRR, katedra została ponownie otwarta, ale była narażona na represje ze strony okupanta;

• w 1944 roku, po ponownym zajęciu Lwowa przez Armię Czerwoną, katedra została znowu zamknięta, a metropolita Josyf Slipyj został aresztowany i zesłany do łagrów;

• w 1946 roku, podczas pseudosoboru lwowskiego, zorganizowanego przez NKWD, katedra została odebrana Kościołowi greckokatolickiemu i przekazana Rosyjskiemu Kościołowi Prawosławnemu;

• w 1990 roku, po upadku komunizmu, katedra została zwrócona Kościołowi greckokatolickiemu, który odrodził się z podziemia;

• w 1991 roku, w katedrze odbyła się uroczysta msza z udziałem papieża Jana Pawła II, który odwiedził Lwów i spotkał się z wiernymi różnych wyznań;

• w 1998 roku, katedra wraz ze Starym Miastem, Wysokim Zamkiem i Podzamczem została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Architektura

Katedra Św Jóra jest wybitnym dziełem architektury polskiego rokoka. Wzniesiona jest na planie krzyża greckiego z przedłużonymi ramionami na planie wschód-zachód. Złożona jest z nawy, transeptu i prezbiterium. W narożnikach między nawą, prezbiterium i ramionami transeptu znajdują się cztery kaplice. Nad skrzyżowaniem naw wznosi się kopuła na wysokim bębnie, zwieńczona latarnią i krzyżem. Fasada główna jest symetryczna i podzielona na trzy części. W części środkowej znajduje się główne wejście, flankowane przez dwie pary kolumn korynckich, podtrzymujących balkon z kutymi balustradami. Nad wejściem umieszczony jest herb biskupa Szeptyckiego. Powyżej balkonu znajduje się okno z półkolistym zwieńczeniem, otoczone przez rzeźby aniołów. Całość wieńczy trójkątny fronton z herbem Polski i rzeźbami św. Jerzego, św. Leona i św. Atanazego, dłuta Jerzego Pinzla. W częściach bocznych fasady znajdują się mniejsze wejścia i okna, a nad nimi półkoliste nisze z rzeźbami świętych. Boczne elewacje katedry są podzielone na trzy kondygnacje, ozdobione pilastrami, gzymsami i oknami. Tylna elewacja prezbiterium jest zwieńczona półkolistym frontonem z herbem Austrii i rzeźbą św. Michała Archanioła.

Wnętrze katedry jest bogato zdobione i zawiera wiele cennych dzieł sztuki. Nawa główna jest nakryta sklepieniem kolebkowym z lunetami, ozdobionym malowidłami przedstawiającymi sceny z życia św. Jerzego, autorstwa Jana de Witte. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy, namalowany w 1674 roku przez Jana Bogumiła Plerscha. Nad ołtarzem wisi krucyfiks z XVIII wieku, a po bokach stoją rzeźby św. Piotra i św. Pawła, wykonane przez Sebastiana Fesingera. Prezbiterium jest oddzielone od nawy ikonostasem, który jest jednym z najpiękniejszych w Europie. Ikonostas składa się z pięciu rzędów ikon, namalowanych przez

Pałac metropolitów we Lwowie - siedziba arcybiskupów i dzieło sztuki

Pałac metropolitów we Lwowie to zabytkowa rezydencja metropolitów Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego, która znajduje się naprzeciwko katedry św. Jóra. Została wybudowana w 1762 roku z inicjatywy Leona Szeptyckiego, biskupa halickiego. Jest to dwupiętrowa budowla w stylu rokokowym, z elementami klasycyzmu (portyk z kolumnami toskańskimi). Budowla ma symetryczną fasadę, z centralnym ryzalitem, który jest poprzedzony portykiem na czterech kolumnach, nad którym jest balkon z kutą balustradą. Nad ryzalitem jest tympanon z herbem Szeptyckiego, udekorowany kamiennymi wazonami na szczycie i po bokach. Wnętrza pałacu były pierwotnie ozdobione malowidłami i rzeźbami z lat 1775-1776, autorstwa J. Szczurowskiego, S. Ugnickiego i S. Gradolewskiego, pod nadzorem lwowskiego architekta Franciszka Ksawerego Kulczyckiego.

Wnętrza pałacu zostały przebudowane w 1885 roku według projektu Sylwestra Hawryszkewycza.

W 2001 roku pałac gościł papieża Jana Pawła II, który odwiedził Lwów i spotkał się z wiernymi różnych wyznań.